Kamica układu moczowego

Kamica nerkowa i moczowodowa

Mechanizm powstawania złogów w obrębie układu moczowego nie jest do końca poznany.

Ich powstawanie i powiększanie przyspiesza niekorzystny odczyn moczu (zbyt kwaśny lub zasadowy). Dodatkowo na formowanie się złogów istotny wpływ mają: zastój i/lub zakażenie moczu, niedobór w moczu substancji przeciwdziałających kamicy oraz występowanie w moczu organicznych jąder krystalizacji

Rodzaje kamieni moczowych:

  • fosforanowo-wapniowe
  • szczawianowo-wapniowe
  • moczanowe (z kwasu moczowego)
  • cystynowe
  • struwitowe – powstające w przebiegu przewlekłych zakażeń układu moczowego

Objawy kliniczne:

  • kolka nerkowa – silny ból okolicy lędźwiowej, promieniujący do podbrzusza, zewnętrznych narządów płciowych lub przyśrodkowej powierzchni uda, wywołany znacznym utrudnieniem lub całkowitym zablokowaniem odpływu moczu z nerki przez kamień położony w miedniczce nerkowej lub moczowodzie;
  • parcie na mocz;
  • zaburzenia mikcji;
  • nudności, wymioty;
  • wzdęcie brzucha.

Bóle nie są zależne od pozycji ciała i ruchów.

Diagnostyka:

  • badanie usg – ultrasonografia umożliwia uwidocznienie kamienia, określenie stopnia zastoju moczu nad kamieniem oraz ocenę miąższu nerki;
  • zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej – umożliwia rozpoznawanie kamieni cieniujących, ocenę ich wielkości i położenia w drogach moczowych;
  • urografia – obrazuje położenie i wielkość złogów oraz morfologię i czynność nerek;
  • badania laboratoryjne krwi i moczu.

Leczenie

  • postępowanie doraźne – opanowanie bólu;
  • leczenie wspomagające – nawodnienie (doustne lub dożylne) i aktywność ruchowa;
  • w niektórych sytuacjach klinicznych odprowadzenie moczu z nerki poprzez:
    • wytworzenie przetoki nerkowej przez nakłucie przezskórne
    • wprowadzenie do nerki  cewnika moczowodowego lub cewnika podwójnie zagiętego (tzw. cewnik pig-tail, podwójne J);
  • leczenie zabiegowe.

 

Większość kamieni moczowych ulega samoistnemu wydaleniu. Niekiedy jednak konieczne jest podjęcie leczenia zabiegowego. Do metod zabiegowych w leczeniu kamicy zaliczamy:

 

  • Litotrypsja falami uderzeniowymi generowanymi pozaustrojowo (extracorporeal shock wave lithotrypsy; ESWL

Wskazania:

ESWL można zastosować w przypadku złogów umiejscowione w:

– kielichach nerkowych;
– miedniczce nerkowej, wielkości do 1,5-2 cm;
– moczowodzie.

Przeciwwskazania:

– ciąża;
– objawowe zakażenie układu moczowego;
– przeszkoda w odpływie moczu znajdująca się poniżej kamienia;
– zaburzenia krzepnięcia krwi.

Powikłania:

– związane z działaniem fali uderzeniowej: zmiany na skórze, krwiaki okołonerkowe i nerkowe, uszkodzenie narządów sąsiadujących z nerką (wyjątkowo rzadkie);
– związane z wydalaniem złogów: ból, kolka nerkowa, krwiomocz.

 

  • Ureterorenoskopia (URS, fURS)
    • Usuwanie kamieni z moczowodu lub nerki pod kontrolą wzroku za pomocą ureterorenoskopu sztywnego lub giętkiego. Jest to endoskop wprowadzany przez cewkę moczową i pęcherz do światła moczowodu lub układu kielichowo-miedniczkowego nerki, przez który można wprowadzić urządzenie kruszące złóg lub umożliwiające jego usunięcie

Wskazania:

– kamienie moczowodowe, niewielkie kamienie nerkowe.

Przeciwwskazania:

– zakażenie układu moczowego.

Powikłania:

– uszkodzenie ściany moczowodu,
– krwawienie,
– zakażenie układu moczowego,
– zwężenie moczowodu,
– odpływ pęcherzowo-moczowodowy.

 

  • Przezskórna nefrolitotrypsja (percutaneous nephrolithotripsy, PCNL)
    • Usuwanie kamieni z układu kielichowo – miedniczkowego nerki lub z górnego odcinka moczowodu przy pomocy endoskopu (nefroskopu) wprowadzanego do nerki na drodze przezskórnej.

Wskazania:

– duże kamienie umiejscowione w kielichach lub miedniczce nerkowej,
– kamica odlewowa nerki,
– kamień w uchyłku kielicha nerki,
– kamica nerki towarzysząca zwężeniu połączenia miedniczkowo-moczowodowego.

Przeciwwskazania:

– zaburzenia krzepnięcia krwi,
– ciąża,
– niektóre wady anatomiczne nerki,
– wady układu kostno-szkieletowego uniemożliwiające właściwe nakłucie nerki,
– schorzenia układu sercowo-naczyniowego lub oddechowego uniemożliwiające ułożenie na brzuchu.

Powikłania:

– krwawienie,
– perforacja układu kielichowo-miedniczkowego,
– uszkodzenie narządów sąsiadujących z nerką,
– zakażenie układu moczowego,
– krwiak okołonerkowy,
– zatrucie wodne,
– zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodowego.

 

  • Leczenie operacyjne i laparoskopowe

W leczeniu operacyjnym stosuje się następujące zabiegi:

pielolitotomia – usuwanie kamieni z nerki w wyniku nacięcia jej miedniczki,
pielolitotomia i nefrolitotomia – usuwanie kamieni z nerki w wyniku nacięcia miedniczki oraz nacięcia miąższu nerki nad złogami w kielichach,
ureterolitotomia – usuwanie kamieni z moczowodu.

Wskazania:

– całkowita lub rozległa odlewowa kamica nerek,
– kamica z towarzyszącymi nieprawidłowościami anatomicznymi układu moczowego,
– duże kamienie moczowodowe.

Powikłania:

– krwawienie,
– zakażenie układu moczowego,
– powikłania chirurgiczne związane z otwartym lub laparoskopowym zabiegiem operacyjnym (krwawienie, uszkodzenie sąsiadujących narządów, złe gojenie rany).

__________________________________________________________________________________

 

Pęcherz moczowy

Najczęstszą przyczyną kamicy pęcherza moczowego jest podpęcherzowa przeszkoda w odpływie moczu (łagodny rozrost gruczołu krokowego, zwężenie szyi pęcherza, zwężenie cewki moczowej, zaburzenia neurogenne).

Objawy kliniczne:

  • ból nad spojeniem łonowym, w okolicy krocza, narządów płciowych zewnętrznych,
  • krwiomocz,
  • częstomocz, parcia naglące,
  • przerywany strumień moczu.

Rozpoznanie:

– ultrasonografia i zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej.

Leczenie:

– zabiegowe usunięcie kamienia i jednoczesne usunięcie przeszkody podpęcherzowej:

  • operacja otwarta – cysotlitotomia (wraz z adenomektomią) – operacja polega na usunięciu złogu z pęcherza moczowego (oraz wyłuszczeniu gruczolaka stercza),
  • zabieg endoskopowy – litotrypsja i litolapaksja (wraz z przezcewkową resekcją gruczołu krokowego) – litotrypsja polega na kruszeniu złogu, litolapaksja na wypłukaniu powstałych podczas kruczenia okruchów.